Fietsen met gekruiste armen. Heb je dat al eens geprobeerd? Gegarandeerd dat je snel weer normaal gaat fietsen. Het is namelijk niet te doen, net zo goed als dat een zelfsturend team niet zonder leiding kan. Maar, hoor ik je denken, zelfsturend is toch zelf sturen? Waarom moet daar een leider bij?
Heel eenvoudig. Professionals zijn op hun vakgebied zelfsturend. Vertellen hoe zij hun werk moeten uitvoeren is niet nodig. Een team met een duidelijke opdracht, is zelfsturend… op inhoud! Maar teams zijn niet zelfsturend als het gaat om menselijke interactie.
Net een orkest
Ik vergelijk dit graag met een muziekorkest. Neem als voorbeeld een orkest met uitsluitend geschoolde, professionele muzikanten. Dat is een team. Zij weten heel goed hoe zij hun professie moeten uitoefenen en niemand hoeft de muzikanten te vertellen hoe zij hun instrument moeten bespelen. Maar waarom staat er toch een dirigent voor het orkest? Simpel, om er een geheel van te maken. Een muziekwerk behoeft interpretatie, opvatting, invulling. Als er geen dirigent voor staat, speelt elke muzikant een eigen ritme, eigen toonlengtes, neemt elke speler adem op zelf bedachte plaatsen, enzovoorts. Dat wordt niks. Iedereen vindt het dan ook vanzelfsprekend dat er een dirigent voor een orkest staat. Zelfs in een ensemble is er iemand die aanwijzingen geeft.
“Als er geen dirigent voor staat, speelt elke muzikant een eigen ritme. Dat wordt niks.”
Frank Arets
Nu moet de dirigent niet alleen weten of de muzikant een diploma heeft. Hij heeft meer informatie nodig. Welk instrument speelt de muzikant? Kan die muzikant de eerste partij spelen of is het beter dat hij de tweede speelt? Wat doet die muzikant in zijn vrije tijd? Leest hij boeken of beoefent hij een risicovolle sport? Als die muzikant wegvalt – omdat hij met sporten zijn vingers breekt – wat betekent dat voor het orkest, het team?
Wie neemt de leiding?
Je begrijpt waar ik naartoe wil. Als wij het allemaal heel vanzelfsprekend vinden dat voor een muziekorkest een dirigent staat, zelfs voor de meest professionele muzikanten. Waarom zijn er dan organisaties die nagenoeg alle leidinggevende lagen schrappen? En vervolgens tegen de medewerkers zeggen: jullie zijn zelfsturend. Wie is dan de leider als iets afgestemd moet worden? Bij wie kun je terecht als je ziek bent? En bij wie kan het team terecht als het wacht op de bijdrage van juist dat zieke teamlid? Bij die ene manager die zo’n 50 fte moet aansturen? Die weliswaar manager is, maar de inhoud alleen van horen zeggen kent?
Leiding blijft noodzakelijk
Uit ervaring weet ik dat dit niet werkt. Professionals zijn zelfsturend als het om hun vak gaat, maar zij hebben leiding nodig om inhoud af te stemmen en om de menselijke interactie in goede banen te leiden. En om veiligheid en vertrouwen te krijgen dat zij hun vak mogen uitoefenen. Als teamleden dat niet voelen, voelen zij dat als fietsen met gekruiste armen. En dat is heel griezelig, probeer maar eens.